تغییرات ساختار جمعیت و تقاضای اجتماعی آموزش عالی در ایران

در چند دهه ی اخیر توجه به سرمایه ی انسانی ماهر و متخصص به مثابه یکی از عناصر کلیدی تولید و پیشرفت اقتصادی اهمیت بسزایی یافته است. تشکیل سرمایه ی انسانی مستلزم بهبود و سرمایه گذاری در محوری ترین بخش تولید سرمایه ی انسانی، آموزش عالی است. از این رو توسعه ی آموزش عالی در یک کشور می تواند از طریق پرورش نیروهای متخصص و کارآمد زمینه ساز پیشرفت کسب و کار و توسعه ی اقتصادی گردد. آموزش عالی در ایران در طول دهه های پس از انقلاب با چالش های متفاوتی روبه رو بوده است که یکی از این چالش ها تقاضای اجتماعی آموزش عالی است که پیوند نزدیکی با تغییرات ساختار جمعیت دارد. هدف اصلی این مقاله پاسخ به این سوال اساسی است که تحولات ساختار جمعیتی چه نقشی در تغییرات تقاضای اجتماعی آموزش عالی در دوره ی پس از انقلاب داشته است؟ روش تحقیق این مقاله روش تحلیل ثانویه است. به منظور نیل به این هدف، پس از بررسی تغییرات تقاضای اجتماعی آموزش عالی در دوره ی ۱۳۶۲-۱۳۹۱ بر اساس اطلاعات سازمان سنجش آموزش کشور، نقش تغییرات جمعیتی در روند تحولات تقاضای آموزش عالی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس با استفاده از پیش بینی های جمعیتی احتمال تغییرات آتی در روند تقاضای اجتماعی آموزش عالی از منظر جمعیتی مورد کنکاش قرار گرفته است. به طور کلی نتایج حاکی از این است که افزایش روند باروری دهه ی ۱۳۵۵-۱۳۶۵ و سپس کاهش آن در دهه ی اخیر نقش تعیین کننده ای در افزایش و سپس کاهش تقاضای اجتماعی آموزش عالی داشته است. انتقال کوهورت موالید  ۱۳۵۵-۱۳۶۵  به سنین دوره ی تحصیلی متوسطه و سنین تقاضای آموزش عالی سبب افزایش چشمگیر تقاضای اجتماعی آموزش عالی طی سال های ۱۳۷۶-۱۳۸۲ شود. همچنین کاهش باروری سال های پایانی دهه ی ۶۰کاهش تقاضای اجتماعی آموزش عالی در سال های اخیر را منجر شده است.